İnsanlara hayır derken sanki onlara rest çekiyoruz, reddediyoruz veya kırıyormuşuz gibi hissediyoruz. Hayır derken zorlanmamızın sebebi; çeşitli zihinsel kalıplara sahip olmamızdır. Bu kalıplar; hayır dediğimizde karşımızdakini kırmış hissediyoruz. Eğer bir kişiye haklı bir konuda hayır diyorsanız ve bu yüzden o kişi size kırılıyorsa veya tavır yapıyorsa; hayatınızda en çok hayır demeniz gereken kişi odur. Birine hayır dendiğinde o kişi sizinle olan ilişkisini gözden geçiriyorsa bu çok ciddi bir sorundur. Bu yüzden hayatınızda hiçbir zaman hayır diyemezsiniz. Bunun sebebi karşınızdaki insanın size kırılmasını veya ilişkinizi gözden geçirmesini istemediğiniz içindir. Bazı durumlarda insanlara karşı sınır çizmek ve hayır demek gerekmektedir. Kişi hayır dediğinde karşısındaki insan onun ne düşündüğünü ne hissettiğini, konuyla ilgili ne tip düşüncelere veya beklentilere sahip olduğunu bilemeyecektir. Karşıdaki kişi bu durumu memnuniyet zannederek davranışına devam edecektir; hayır demeyen kişi ise sürekli fedakârlık yaptığını zannederek idare edecek, boyun eğecek, sessiz kalacak veya bir süre sonra bunun yarattığı depresif veya agresif tavırlara yol açmış olacaktır.

Kişi hayır demediği sürece karşısındaki insanlar onun sınırını bilememekte ve zihninden geçeni öğrenememektedir. Kaygılı insanlar çok fazla düşünce okumaktadırlar. “Bunu yaparsam benimle konuşmaz mı”, “Şunu söylersem benimle küser mi” gibi. Uzun yıllar duygularını ve düşüncelerini birbirlerine söyleyemedikleri için dışarıdan çok uyumlu ve çok sakin bir evlilik gibi görünüp; yıllar sonra bir anda boşandıklarında insanları hayal kırıklığına uğratan veya şaşkınlıkla izlenilen ilişki modelleri vardır. Bu tarz evliliklerde kavga veya gürültü yoktur ama kaygı vardır. Bireyler ifade edilmekle ilgili endişe yaşamaktadırlar. Burada sorun cümle olarak hayır diyememek değildir, buradaki sorun bu kavram kullanıldığında sonrasında ortaya çıkacak durumlar göze alamamaktır. Konuşma yetisi olan her insan hayır diyebilmektedir. Eğer diyemiyorsa burada olayın psikolojik boyutu ortaya çıkmaktadır. Bir süre sonra söylenen evetler sıradanlaşmakta ve fedakarlıktan çok görev olarak algılanmaktadır. İnsanların hayır demeleri çok olursa evet demeleri kıymete binmektedir. Kişi, görev olarak algılanan bu durumları yapmadığında ise karşısındaki insanlar tarafında eleştirilmektedir.

Bir insan karşısındaki kişiye hayır diyemiyorsa öncelikle neden hayır diyemediğini bulması gerekmektedir. Bu durumda ya bir beklenti vardır ya da o kişiyle ilgili korkup kaygılanılan bir şey vardır. Örneğin; bu kişi ekonomik ihtiyaçları gideriyorsa, istenmediği ve mantıksız bulunduğu halde birçok şeyine izin ve taviz verilmektedir. Böyle bir durum varsa kişi o ekonomik durumu kendi kendine karşılamadığı sürece, o insana hayır diyemeyecektir. Kişi kendi ihtiyaçlarına sınır çizemediğinde yani bir tatminsizlik yaşadığında; hayatında birçok insana hayır diyemeyecektir. Bu tatminsizlik maddi, duygusal veya sosyal olabilmektedir. Sosyalleşmeye çalışan bir insan arkadaşlarına hayır diyememektedir çünkü sürekli sosyalliğe ihtiyacı vardır. Bir insanın sosyalliği bireyselliğinden daha fazlaysa o kişinin hayatında ciddi bir sorun var demektir. Bunun sebeplerinden biri yalnızlık korkusu da olabilmektedir. Kişi, kendisiyle baş başa kalmaktan korktuğu için sürekli bir etkileşim halinde bulunmaya ihtiyaç duymaktadır.

Kişi hayır diyemiyorsa onu en çok bencil ve bağımlı insanlar sevmektedir. Bağımlılar sürekli onu beslemen için bencillerde sürekli kullanmak için sevmektedir. Hayır diyemeyen insanların etrafında bu şekilde olan insanlar belirgindir. Kendi görevlerini hayır diyemeyen kişiye vermektedirler. Bir süre sonra bu kişilerden tamamen kopulmakta veya istediği şey yapılmadığında eleştirecek ve suçlayacakları için gerginlik olmaktadır. Geriye dönüp bakıldığında en çok emek verilen insanlar bugün en çok tahammül edilemeyen insanlara dönüşebilmektedir. Kalıcı ilişkiler ve mutluluk için yeri geldiğinde bahçenin çitini çizerek sınır belirlemek gerekmektedir.

Bir insanın hayatında hayır diyemediği bir insan varsa ya hiç deneme yapmamakta ya da bu insanlar biraz manipülatör insanlar olmaktadır. Bu tarz insanlar kişiyi suçlu ve yetersiz hissettirmektedir. Eğer bu kişi bir anneyse hayırsız evlat olarak görmektedir. Bunlara karşı dayanıklı olmak gerekmektedir.

Kişi hayır deme sürecine girdikten sonra hayatındaki insanlar elekten geçmektedir. Bazı insanlar ile yolları ayrılmakta bazı insanlar ile belki ömür boyu sağlam bir ilişki sürdürmektedir.

İstediği olmadığında karakter değiştirenden, aramadığın sürece aramayandan, işi düşmedikçe seni tanımayandan, işi bittiğinde yanında durmayandan, devamlı kendini anlatandan, kişiliğiyle değil etiketiyle var olandan, kendisini vazgeçilmez zannedenden, menfaati için susandan vs. yalnız kalma pahasına da olsa kurtulmak gerekmektedir.

Kişi kendini kaybedecekse, kendinden vazgeçecekse, hayır diyemeyecekse ve kendi mutluluğunu önemsemeyecekse o ilişkinin varlığını tartışmak gerekmektedir.

Hayır dediğin için kaybettiklerini hiç kazanmamışsındır.

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra KARA

busra.kara@icloud.com