Suçluluk duygusu iyi midir yoksa kötü mü?

Eğer ortada bir hata varsa, suç işlendiyse veya haksızlık yapıldıysa o zaman yaşanan suçluluk duygusu çok insani ve olması gereken bir duygudur. Suçluluk duygusu olaya bağlı olarak yeri ve zamanında yaşandığında zararlı bir duygu olmamaktadır. Bazı insanlar hiçbir şey yapmasa bile zamanında o kadar çok suçlanmışlardır ki, her olayda kendini suçlarlar. Geriye dönüp bakıldığında, kişinin aile yapısında mükemmeliyetçi ve cezalandırıcı bir ebeveyn tutumuyla o kişi her zaman eleştirilmiş, suçlanmış ve doğruları görülmemiştir. Kişi bir tek hatasında direk suçlanmıştır. Bu tarz kişiler ilerleyen dönemlerde başlarına ne gelirse gelsin önce kendilerini suçlarlar. Bir yerden sonra da gerçekten hatalı mı yoksa değil mi ayrımını yapamamaktadır.

Suçlayan, eleştiren ve aşağılayan bir aile yapısından gelen kişi öncelikle bu durumla yüzleşmelidir. Bu yaşadığımız sorunlarda cevabını bulamadığımız birçok soruya kaynak olmaktadır.

Eleştiriye gelemeyen veya onay odaklı yaşayan bireyler en küçük eleştiride kendilerini suçlamaya meyilli hale gelmektedirler. Bu kişiler herkes tarafından kabul görmek istediği için en küçük eleştiride otomatik olarak ciddi alıp ona göre davranmaya çalışırken, kendi kişiliği ve benliği ile çatışmış hale gelebilir. Çocuk sürekli başkalarına iyi görünmek veya anne babanın uzantısı gibi onların istediği gibi davranmak arasında sıkışıp kaldığı için büyüdüğünde yani yetişkin olduğunda da buna uygun davranmaya çalışır. Bundan kaynaklı bir süre sonra bir şeyi ben mi istiyorum yoksa karşıdakiler mi istiyor ayrımını yapamaz hale gelir. Burada kişinin kendine sorması gereken yaşanılan olayla ilgili gerçekten bir hata yapıldı mı sorusudur. Algıdan önce olguyu netleştirmek gerekir. Eğer kişi kendinden emin değilse, bu kararsızlık ve belirsizlik kişiyi her zaman olumsuzluk ve negatife götürmektedir. Örneğin; sahilde yürüyorsun. Arkadan biri “Hırsız yerinde dur kıpırdama” diye bağırdı. Kişi hırsızlık yaptığını düşünüyorsa otomatik olarak gerginlik hisseder. Diğer taraftan kişi hayatında hiçbir şey çalmamışsa fakat yine de dönüp bakıyorsa, burada iki faktör vardır. Birincisi ortaya çıkan yüksek ses ve gerilimden dolayı dönüp bakmak, ikincisi ise suçlu hissedildiği için dönüp bakmaktır. İkinci durumu yaşayan bireyler, suçluluk duygusuyla beraber yaşayan bireylerdir.

Kişi gerçekten bir suç işlemediyse bu konuda kendinden emin ve net olmalıdır. Bu şekilde olduğunda bir süre sonra karşıdaki insanda suçlamaktan vazgeçmektedir. Bunun sebebi, yaptığı manipülasyonun işe yaramadığını görmesidir. Bazı insanlar bir konuda hatalı olmamalarına rağmen sırf kötü hissettikleri için gidip özür dilemektedirler. Burada yapılması gereken olumsuz duygu ile baş etmektir. İnsan nasıl düşünüyorsa öyle hissetmektedir. Düşünceler netleştikçe duygular ona göre değişmekte, duygular netleştikçe de davranışlar ona göre değişmektedir. Adımlar sırasıyla düşünce, duygu ve davranıştır. Bir süre sonra o davranışlar otomatik davranışlara dönüşmeye başlamaktadır. Bunun için önce düşünceleri netleştirmek gerekmektedir. Düşüncelerin netleşmesi içinde o doğruları sürekli kendimize söylememiz gerekmektedir.

Sorgulanması gereken başka bir nokta ise; suçlayan kişinin ne kadar dürüst, gerçekçi, samimi ve bu konuda ne kadar bilgili olduğudur. İnsanlar hayatında fikrini sormayacağı kişilerin eleştirisini de ciddiye almamak gerekmektedir. Eğer kişi kendinden eminse ikinci kez savunma yapmamalıdır. İnsanlar arasında suçlu hissettirmek bir kontrol yöntemidir. Bu tarz durumlarda kişi kendinden emin olmalı ve manipüle olmamalıdır. Böyle durumlarda suçlayan kişinin iki seçeneği vardır ya ilişkiyi keser ya da ilerleyen dönemlerde bu yöntemden vazgeçmektedir.

Suçlu olmak ve suçlu hissetmek kavramlarının ayrımına varmak gerekmektedir. İşlenmeyen bir suç için kişiye uygun olmayan bir ithamda bulunulmasını kabul etmemek gerekmektedir. Karşıdaki insanı kırmamak veya üzmemek için kabul etmek, yapılan en yanlış davranışlardan biridir. Kişi, kendini suçlayan insan kadar cesur olmalıdır. Karşıdaki insan haksız yere suçlarken korkmuyorsa; suçlanan kişide korkmamalıdır.

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra KARA

busra.kara@icloud.com